Atrakcje w okolicy

• Załęczański Park Krajobrazowy

          Powstał w 1978 r. i obejmuje pagórkowate tereny północno - wschodniej części Wyżyny Wieluńskiej z malowniczą doliną Warty i jej zakolem, zwanym Wielkim Łukiem Warty.

          W krajobrazie dominują wzgórza morenowe, równiny piaszczyste i sandry. Występują tu także liczne utwory krasowe takie jak: jaskinie, źródła, skałki, studnie i leje. Obszar parku pokryty jest mozaiką różnorodnych zbiorowisk leśnych i muraw kserotermicznych, w których można spotkać wiele roślin i zwierząt chronionych.

   

• Rezerwat geologiczny "Szachownica"

   

  Rezerwat geologiczny "Szachownica", położony jest w granicach otuliny Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Utworzony został 11 października 1978 roku na powierzchni 12,70 ha.

  Rezerwat zajmuje wychodnię wapienną oksfordu górnego (jura górna), chroni on wapienne wzgórze "Krzemienną Górę", porośniętą kwaśną buczyną niżową. Profil geologiczny, wielki system korytarzy jaskini "Szachownica", o długości ponad 1000 metrów oraz drugie w Polsce pod względem liczebności zimowe miejsce hibernacji dziesięciu gatunków nietoperzy sprawiają, że jest ona wielką geologiczną osobliwością.

  Jaskinia powstała ok. 10,5 tys. lat temu w wyniku rozmycia wapiennego wzgórza znajdującego się na kierunku odpływu topniejącego lądolodu zlodowacenia środkowopolskiego - czyli odmiennie niż wszystkie jaskinie Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Odsłonięcie jaskini nastąpiło podczas eksploatacji wapienia w kamieniołomie na Kamiennej (Krzemiennej) Górze dla potrzeb miejscowej ludności. Eksploatacja góry która trwała do roku 1962. W 1972r nadano jaskini nazwę "Szachownica”. Genealogia nazwy pochodzi od specyficznego układu korytarzy jaskini - korytarze jaskini o soczewkowatym przekroju poprzecznym i prostolinijnym przebiegu, rozgałęziają się i przecinają pod kątem prostym, tworząc charakterystyczną siatkę pól, przypominającą szachownicę.

  W ścianach jaskini odsłaniają się liczne skamieniałe zwierzęta budujące jurajskie skały: amonity, belemnity, gąbki, a także struktury stromatolitowe i inne. Jedyną występującą w systemie Szachownicy formą naciekową są niewielkie grzybki.

  Obecnie znajduje się tu pięć oddzielnych jaskiń, które dla łatwiejszego rozróżnienia oznaczono kolejnymi numerami od I do V. Największą z nich jest "Szachownica I", o długości korytarzy 600 metrów. "Szachownica II", położona w zachodniej ścianie kamieniołomu, liczy 200 metrów długości. Pozostałe (III - V) to małe fragmenty systemu w południowej części kamieniołomu.

  Do jaskiń prowadzi 12 otworów usytuowanych w ścianach kamieniołomu oraz pionowa studnia z wierzchowiny. Stanowi ona fragment większego kompleksu jaskiniowego, który został zniszczony podczas eksploatacji wapienia. Można przypuszczać, że pierwotnie długość studni przekraczała 2km.

  Naturalne korytarze systemu „Szachownicy” mają przebieg poziomy i przecinają się pod kątem zbliżonym do prostego. W jaskini Szachownica I, na skutek podziemnej eksploatacji swój pierwotny charakter zatraciło ok. 40% korytarzy. W ich miejscu powstały duże sale jaskiniowe o nazwach: Wejściowa, Złomowisko, z Piargami, Przejściowa,

  Puchacz, Amonitowa i Wielka Sala. Dno sal i korytarzy pokryte jest dużymi blokami i gruzem wapiennym. W częściach naturalnych miejscami występuje namulisko piaszczyste.

  W jaskini występują świeże obrywy skał oraz wyraźne ugięcia ławicy stropowej w sztucznie powstałych korytarzach. Wejście do Szachownicy II jest zniszczone do tego stopnia, iż przypomina niedbale poukładaną konstrukcję z klocków. Obserwowane bardzo intensywne procesy dezintegracji górotworu, przejawiające się m.in. odpadaniem skał ze stropu i ścian, potęgowane są naturalnymi procesami przemarzania oraz zjawiskami krasowymi.

  Na terenie rezerwatu obok pospolitej, typowej fauny leśnej, najważniejszą grupę stanowią nietoperze, zimujące w korytarzach jaskini. Obserwacje prowadzone regularnie od 1980r. pozwoliły określić liczebność hibernujących nietoperzy na przełomie stycznia i lutego na 800 - 1200 osobników (maksimum - 1477 odnotowano na początku kwietnia 1987 roku). Należą one do 10 gatunków tych ssaków. Jaskinie na skutek eksploatacji wapienia utraciły w znacznej części nie tylko swój naturalny charakter, ale przede wszystkim statyczny, stosunkowo ciepły mikroklimat na korzyść mikroklimatu zimnego o temperaturze spadającej poniżej 0°C. Dlatego dominują tu gatunki zimnolubne, takie jak: mopek, gacek brunatny, nocek wąsatek, nocek Brandta, nocek Natterera - najliczniej tu reprezentowany (maks. 400 osobników), nocek duży i nocek rudy. Do nietoperzy najcenniejszych pod względem przyrodniczym należą rzadkie w skali kraju 2 gatunki nietoperzy: nocka Bechsteina i nocka łydko – włosego. Zagrożeniem dla hibernujących w jaskini nietoperzy jest niekontrolowana penetracja obiektu przez turystów i grotołazów.

  Rezerwat „Szachownica” został włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Należą do niej tereny ważne dla zachowania rzadkich gatunków roślin, zwierząt i siedlisk przyrodniczych.

  
   

• Rezerwat leśny "Stawiska"

    
  Rezerwat leśny "Stawiska" utworzony został 5 maja 1959 roku. i zajmuje powierzchnię 6,35 ha. Położony jest we wsi Parzymiechy, przy drodze do Działoszyna, na wysokości ok. 225,5 m n.p.m. Przed II wojną światową obszar ten był prawdopodobnie częścią majątku hrabiego Karola Potockiego, o czym mogą świadczyć nasadzenia krzewów parkowych. Ochronie podlegają tu pomnikowe dęby szypułkowe w izolowanym fragmencie podmokłego lasu mieszanego otoczonym użytkami rolnymi.
  Rezerwat położony jest na terenie równinnym lekko zagłębionym, wypełnionym utworami holoceńskimi – piaskami z domieszką części organicznych. Od strony północno - zachodniej przylegają do nich gliny zwałowe o miąższości od 5 do 15 m. Cały obszar jest podmokły ze względu na gęstą siecią strug i rowów, które otaczają oraz przecinają teren rezerwatu.
  W środkowej części rezerwatu, wzdłuż niewielkiej strugi leśnej występuje bliżej nieokreślona postać łęgu przystrumykowego z udziałem 50 letniej olszy czarnej, górskiej olszy szarej oraz wierzby kruchej. W miejscach, gdzie rosną pomnikowe okazy dębów szypułkowych, w podszyciu dominują zarośla czeremchy zwyczajnej, jeżyn i maliny właściwej.
  Florę rezerwatu reprezentuje 115 gatunków roślin naczyniowych i ok. 15 gatunków mszaków. Spotykane są tu częściowo chronione gatunki tj.: przytulia (marzanka) wonna, pierwiosnek lekarski i kruszyna pospolita. Występuje tu również duża grupa krzewów ozdobnych, co może świadczyć o parkowej przeszłości tego obiektu. Są to między innymi: śnieguliczka biała, bez czarny, pigwowiec japoński, irga ostrolistna, jaśminowiec wonny, klon Ginnala, kasztanowiec zwyczajny, robinia akacjowa, czeremcha amerykańska, porzeczka zwyczajna, tawulec pogięty i inne. Najcenniejsza jest tu jednak kolekcja pomnikowych okazów dębów szypułkowych w wieku ok. 250 – 300 lat. Według ostatniej inwentaryzacji z 1997r., składa się ona z 75 okazów, w tym siedem (o obwodach pni 370 - 674 cm) rośnie na łące, tuż poza północno - wschodnią granicą rezerwatu. Stan zachowania tych okazałych dębów nie jest zadowalający, co przejawia się w: obłamanych konarach, uszkodzeniach mechanicznych, wypalonych dziuplach, obecności szkodników. W drzewostanie rezerwatu na uwagę zasługują również drzewiaste okazy olszy szarej  o obwodach pni ok. 100 cm. Towarzyszą im dorodne okazy brzóz i topoli osiki o obwodzie pni ponad 2 metry. Ponadto w drzewostanie rezerwatu występują pojedynczo około stuletnie świerki i olsze czarne,  a w domieszce: jodła pospolita, sosna zwyczajna, buk zwyczajny, lipa drobnolistna, wierzba krucha.W podszyciu natomiast dominują zarośla czeremchy amerykańskiej i zwyczajnej, osiągające obwody pni ok. 1 m. Stwierdzono tu również występowanie rzadkiego krzewu - jeżyny leszczynolistnej. Fauna - niewielki obszar rezerwatu położony wśród pól, w oderwaniu od większych kompleksów leśnych nie sprzyja istnieniu stałych ostoi większych ssaków, np. dzika lub sarny, które pojawiają się tu sporadycznie. Występują tu jednak mniejsze zwierzęta tj.: chrząszcze biegaczowate, rzadkie płazy (traszki, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna, ropucha szara i zielona; jaszczurka zwinka i żyworodna), gady (padalec zwyczajny i żmija zygzakowata) kilka rzadkich gatunków ptaków: myszołów zwyczajny, jastrząb gołębiarz, krogulec, gołąb grzywacz, sinak. Dzięki dużej ilości dziupli i wypróchniałych pni starych dębów czy wierzb schronienie znajdują tu nietoperze.

  

• Rezerwat ścisły "Bukowa Góra"

   

  Rezerwat ścisły „Bukowa Góra” położony jest niedaleko Kleśnisk, na wysokości ok. 230 m n.p.m. Utworzony został 5 maja 1959 r. i zajmuje powierzchnię 0,69 ha. Ochronie podlega tu niewielka pozostałości naturalnego lasu bukowego w wieku około 200 lat. W 1985r. powstał projekt powiększenia jego powierzchni i przyłączenia 80 - letniego drzewostanu, w którym występował buk, dęby, jodła i modrzew polski. Stanowiłoby to cenną naturalną otulinę dla jedynego w regionie rezerwatu ścisłego. Niestety, nie wyrażono zgody na poszerzenie obszaru chronionego, natomiast rozpoczęto przerzedzenia drzewostanów wokół rezerwatu, co spowodowało niszczenie drzew przez silne wiatry.

  Teren rezerwatu jest urozmaicony przez niewielkie pagórki, dolinki i zagłębienia, z których największe znajduje się w południowo - wschodniej części rezerwatu. W rezerwacie znajduje się główna nisza źródliskowa, zasilająca płynący tu, bezimienny potok leśny, w którym widoczne są pulsujące źródełka.

  W rezerwacie dominuje uboga i silnie zniekształcona postać kwaśnej buczyny niżowej z udziałem m.in. kosmatki bladej. Jedynie na dnie zagłębień i wzdłuż cieków spotkać można rośliny związane z siedliskami wilgotnymi np. niezapominajkę błotną, skrzyp leśny, nerecznicę krótkoostną i samczą oraz wietlicę samiczą.

  Florę rezerwatu tworzy ponad 73 gatunki roślin naczyniowych. Wśród nich 4 objęte są ochroną częściową, tj.: kruszyna pospolita, przylaszczka pospolita, przytulia (marzanka) wonna i konwalia majowa. Największą wartość przyrodniczą rezerwatu stanowią pomnikowe przestoje buka pospolitego w liczbie 21 okazów o obwodach pni ponad 3 m ( od 221 do 343 cm) w tym trzy wiatrołomy. Ponadto rośnie tu około 15 mniejszych okazów ( obw. 82 – 163 cm). Sporadycznie występują tu: jodła pospolita, świerk pospolity i sosna zwyczajna w wieku ponad 120 lat oraz ok. 80 – letnie oraz okazy olszy czarnej i brzozy brodawkowatej.

  Miniaturowa powierzchnia tego ścisłego rezerwatu przyrody nie sprzyja istnieniu w nim stałych ostoi większych zwierząt, które tylko przypadkowo lub do wodopoju przenikają na ten teren z sąsiednich, głównie borowych kompleksów leśnych.

•  Architektura
  

  Gmina Lipie obejmuje swym zasięgiem niewielkie miejscowości, w których można dostrzec wiele obiektów skrywających tajemnice historii i budzących podziw ze względu na niezwykłą architekturę. 
  

   

   Najcenniejsze budowle
  

   

  - XVIII wieczny dworek w Lipiu – położony w otoczeniu starodrzewia, pierwotnie drewniany, przebudowany kilkakrotnie w XIX w. zachował jednak pierwotny kształt architektoniczny. Obok niego znajduje się oficyna i wieża ciśnień.

   

  - Sanktuarium Matki Boskiej Dankowskiej – kościół wybudowany przez kasztelana Stanisława Warszyckiego w XVII w. W bocznym ołtarzu znajdował się cudowny obraz Matki Bożej, który trzykrotnie płakał w oktawie Bożego Ciała. Po koronacji w 2002r został przeniesiony do ołtarza głównego.

   

  - Ruiny zamku w Dankowie – średniowieczna budowla rozbudowana w XVII w. przez kasztelana Warszyckiego. Otoczony kamiennymi fortyfikacjami i bastionami w kształcie gwiazdy był nieosiągalny dla Szwedów. W czasie najazdu, twierdza zasiliła armatami uzbrojenie Jasnej Góry. W 1767 r. od pioruna spłonęły budynki forteczne, wieża i dach kościoła oraz okoliczne zabudowania. Od tego czasu forteca zaczęła popadać w ruinę. Z fortyfikacji zachowały się jedynie oblicowane murem wały ziemne, prostokątna ruina kamiennego budynku (w pobliżu kościoła) nazywanego "Domem kasztelanowej", ślady fos i brama wjazdowa.

   

  - Kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Parzymiechach - pierwotnie murowany kościół pochodzi prawdopodobnie z XIVw. Po odzyskaniu go od kalwinów został przebudowany. Ze starego kościoła zostało tylko gotyckie prezbiterium, do którego dobudowano barokową nawę.

   

  - Zespół parkowo-pałacowy w Parzymiechach usytuowany w centrum wsi, przy zbiegu ulic Cmentarnej i Częstochowskiej. Obecny obszar zespołu stanowi park z oficyną pałacową i łazienkami oraz częścią dawnych zabudowań gospodarczych. Park obejmuje powierzchnię 11,6 ha i ma kształt wydłużonego wieloboku. Znajdują się tu dwa stawy Mieszko i Księżycowy.

   

  - Cmentarna kwatera Potockich w Parzymiechach - rodzinny cmentarz Potockich z połowy XIX wieku. Tworzy go sześciu mogił zakrytych jednakowymi betonowymi płytami. Są tu mogiły: Jadwigi z Walewskich Lanckorońskiej, (1857), hr. Władysława Potockiego (1862-1924) nestora parzymieskiej gałęzi rodu i jego córek Pelagii i Marii, hr. Antoniego Potockiego (1892-1929) hr. Karola Potockiego (1900-77) i jego żony Krystyny Potockiej (1910-82). Na płycie grobowej hr. Karola Potockiego czytelny jest jeszcze napis, który podaje, iż hrabia był porucznikiem    w 3. i 25. Pułku Ułanów oraz kawalerem Krzyża Walecznych. Odznaczenie to otrzymał od gen. Władysława Andersa w czasie Kampanii Wrześniowej.

   

  - Dworek myśliwski z przełomu XIX/XXw . –dworek przeniesionym do Natolina z pobliskich Kleśnisk. Przed wybuchem II wojny światowej mieściła się w nim szkoła, w której kierowniczką była Michalina Szczęsna.

   

  - Cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XXw. w Natolinie - usytuowany jest w gęsto zarośniętym zagajniku na końcu wsi. Otoczony wspaniałymi drzewami, trochę zaniedbany, porośnięty krzewami, skrywa mogiły pochodzące z lat 20 XXw.

   

  - Zbór ewangelicki w Natolinie - XVIII wieczna budowla, w której przed wojną odbywały się nabożeństwa prowadzone przez pastora Wentlanta. Po wojnie Michalina Szczęsna wykupiła opuszczony dom poniemiecki, tzw. kościółek ewangelicki i urządziła tam trzy sale szkolne i bibliotekę. Do szkoły uczęszczało wówczas kilkadziesiąt dzieci.

   

  

   

  Miejsca Pamięci Narodowej
  

   

  Tragiczne przeżycia wojenne, liczne ofiary i bohaterska postawa mieszkańców naszej gminy zostały docenione przez współczesnych Polaków. Na terenie gminy znajduje się wiele Miejsc Pamięci Narodowej, wśród nich są:

  - Pomnik żołnierzy w Parzymiechach – bratnia mogiła 29 ułanów (w tym pięciu oficerów) 83. Pułku Strzelców Poleskich z Kobrynia, którzy polegli przyjmując na siebie morderczy atak pancernych zagonów niemieckich w pierwszym dniu wojny (na odcinku Parzymiechy-Lipie). Na wysokim pomniku widnieje dobrze czytelna sentencja: „ Ginąc w obronie ojczystych grodów, legli za wolność narodów”.

  - Pomnik Niobe w Parzymiechach – alegoryczny pomnik przedstawiający sylwetkę klęczącej kobiety Polki. Pomnik postawiono w 1965r. przy ul. Krzepickiej a poświęcony jest cywilnym ofiarom niemieckiej agresji w czasie wejścia wermachtu do miejscowości. Na kamiennych tablicach widnieje 160 nazwisk mieszkańców Parzymiechów i okolicznych wiosek, z których większość została zamordowana na początku II wojny światowej.

  - Pomnik ofiar niemieckiego obozu pracy przymusowej - przy drodze do wsi Grabarze, w pobliżu miejsca kaźni.

  - Tablice pamiątkowe umieszczone na kościele parafialnym w Parzymiechach poświęcone Konspiracyjnemu Wojsku Polskiemu i ks. Bonawenturze Metlerowi.

  - Tablica pamiątkowa na ścianie zewnętrznej kościoła w Dankowie ku czci poległych żołnierzy z oddziału partyzanckiego AK dowodzonego przez por. A. Olejnika ps. "Babinicz", którzy zginęli 30 stycznia 1947 r. we wsi Wapiennik w gminie Lipie w czasie walk z siłami UB.